JOD – suplementacja przy niedoczynności tarczycy i Hashimoto

Jod jest pierwiastkiem chemicznym z grupy fluorowców, należący do niezbędnych bioaktywnych składników naszej diety. Jest jednym z najsilniejszych antyoksydantów i wykazuje działanie ochronne w procesach zapalnych oraz nowotworowych.

Stężenie jodu w ludzkich narządach jest niewielkie – sięga około 20-25 mg. Jod gromadzony jest w gruczołach ślinowych, mięśniach szkieletowych, błonie śluzowej żołądka, gruczole mlekowym czy jajnikach u kobiet, ale aż 70-80% magazynuje się w gruczole tarczowym. I to właśnie z tarczycą związana jest najważniejsza rola jodu – od jego ilości uzależnione jest wydzielanie hormonów tarczycy: trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4).

Niedobór jodu skutkuje zmniejszoną produkcją hormonów, co najpierw prowadzi do wzrostu stężenia hormonu tyreotropowego (TSH), a następnie do obniżenia poziomu hormonów tarczycowych, powiększenia gruczołu tarczycy i powstania wola. Co ważne, niedobór jodu może zwiększać ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej.

Gdzie znajdziesz jod?

Jod należy do składników odżywczych, które nie są magazynowane w organizmie człowieka i musi być dostarczany przez nas z dietą.

Jod występuje w powietrzu, glebie i w żywych organizmach. Jego zawartość w pokarmach zależna jest od jego ilości w uprawnej ziemi.

Najwięcej jodu zawierają ryby morskie, owoce morza, algi i rośliny rosnące na glebach o dużej zawartości jodu. Źródłem jodu jest także jodowana sól (uwaga, sól himalajska z reguły nie zawiera jodu!). Jod z pożywieniem wchłania się na poziomie 80-92%, choć wchłanianie może być utrudnione między innymi przez rodanki, siarkocyjanki, goitrogeny, związki, które występują m.in. w kalafiorze, brokułach, kapuście, cebuli, owocach czy orzechach arachidowych. Soja także utrudnia wchłanianie jodu!

Jod absorbujemy też drogą oddechową i przez skórę, np. w trakcie pobytu miejscowościach nadmorskich, gdzie jod kumuluje się w powietrzu.

Nazwa produktu	Zawartość jodu [μg/100g produktu]
Ryby
Dorsz świeży	110
Mintaj świeży	103
Łosoś świeży	44
Makrela wędzona	40
Śledź solony/śledź wędzony	30
Śledź świeży	24,3
Tuńczyk w oleju	25
Flądra świeża	20
Pstrąg tęczowy świeży	13
Szczupak świeży	8
Mleko i jego przetwory
Ser rokpol tłusty	40
Ser edamski tłusty	30
Ser brie tłusty	11,2
Kefir 2% tłuszczu	7,5
Ser topiony edamski	7,1
Maślanka 0,5% tłuszczu	5,9
Jaja
Jaja kurze, całe	9,5
Białko jaja kurzego	6,8
Żółtko jaja kurzego	12
Produkty zbożowe
Otręby pszenne	31
Płatki owsiane	5,9
Płatki żytnie	5,7
Warzywa
Brokuły	15
Groch (suche nasiona)	13,9
Szpinak	12
Rzodkiewka	8
Soja (nasiona suche)	6,3
Bób	6
Orzechy
Laskowe	17
Arachidowe	13
Włoskie	9
Inne
Sól biała, jodowana	2293
Jodowana woda mineralna ‘Ustronianka’	150 μg/l

Ile jodu potrzebujesz?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, World Health Organization) rekomenduje:
– osoby dorosłe — 150 μg jodu/ /dobę
– kobiety w ciąży i podczas laktacji — 250 μg/dobę,
– w pierwszym roku życia – 50 μg/dobę,
– w wieku od 1–5 lat — 90 μg/dobę
– w wieku 6–12 lat — 120 μg/dobę

Gdy spożycie jodków jest mniejsze niż 50 μg/ /dobę, gruczoł tarczowy nie jest w stanie utrzymać syntezy hormonów tarczycy na właściwym poziomie. Prowadzi to do przerostu i zmiany struktury gruczołu, a ostatecznie do rozwoju niedoczynności tarczycy.

Jod i Hashimoto

Choć niedobory jodu ewidentnie wiążą się z powstaniem niedoczynności tarczycy i tworzeniem wola, często można napotkać się na informacje, że jego suplementacja może zmniejszać biosyntezę hormonów (co może wymagać zwiększenia dawki przyjmowanych hormonów) i prowadzić do zapoczątkowania/nasilenia procesu zapalnego tarczycy (choroba Hashimoto).

Ilość ma znaczenie

Jod może powodować problemy u niektórych pacjentów z niedoczynnością tarczycy i z Hashimoto, choć negatywna reakcja występuje zwykle wtedy, gdy przyjmowana dawka jodu jest zbyt wysoka lub gdy u danego pacjenta występuje niedobór selenu.

Skąd masz wiedzieć, że jod Ci szkodzi?

Przedawkowanie jodu prowadzi do zaostrzenia objawów choroby:

• nagły wzrost zmęczenia,
• przyrost masy ciała z niejasnego źródła bez zmiany diety,
• ogólne uczucie osłabienia lub złego samopoczucia,
• nagłe nasilenie bólu stawów/bólu mięśni,
• szybsze bicie serca, roztrzęsienie lub uczucie nieprzyjemnego „pośpiechu”,
• trudności z koncentracją lub niezdolność do skupienia się na trudnych zadaniach.

Przy oznaczeniu hormonów tarczycy i przeciwciał może zauważyć:

• zmiany poziomu TSH (zwykle wzrost),
• wzrost przeciwciał tarczycowych,
• wzrost OB i CRP (markery stanu zapalnego.

Objawy powinny ustąpić stosunkowo szybko po zaprzestaniu przyjmowania jodu.

JOD – czy suplementować?

Choć wyniki badań nie zawsze w pełni oddają stan rzeczywisty (badanie), przed włączeniem suplementacji warto oznaczyć poziom jodu w dobowej zbiórce moczu.

Przy jego niedoborze, dobrze przedyskutować ewentualną suplementację z endokrynologiem, pamiętając przy tym, że niezbędne jest jednoczesne przyjmowanie selenu.

Źródła:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29374374/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9703374/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3637997/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2431232/
http://www.czytelniamedyczna.pl/5426,profilaktyka-niedoboru-jodu.html
Kyra Kauffmann, Sascha Kauffmann; “Jod. Nowo odkryte zastosowanie w terapiach chorób cywilizacyjnych. ”; Wydawnictwo Vital;
Kunachowicz H, Nadolna I, Przygoda B, et al. Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw. Wydanie V rozszerzone. PZWL 2009: 114–117.